نیاز به یکسری موسیقی بیکلام داشتم که پکیج آویژه سافت با نام لذت موسیقی نظر مرا جلب نمود . در پشت پکیج یک سری اطلاعات جالب در رابطه با موسیقی نوشته شده بود که مناسب دیدم برای شما خوانندگان عزیز وبلاگ عادلی نقل کنم شاید به طور جسته و گریخته از رابطه موسیقی با خلق و خوی و روحیات انسان بدانیم با خواندن این مطلب با دید بهتری موسیقی را انتخاب کرده و استفاده می کنیم .
از دیرباز موسیقی حین مناسک مذهبی ، کار کردن ، آیین های درمانی ، جشن ها و مراسم اجتماعی بکار گرفته می شد و در چند سده ی اخیر است که موسیقی به عنوان یک فعالیت علمی مستقل در آمده است.
به اعتقاد گاستن (۱۹۶۲) مهمترین عناصر تشکیل دهنده موسیقی عبارتند از : ریتم (ضرباهنگ) و ملودی (آهنگ) که از طریق آنها ایده و احساسات منتقل می شود.
در انتخاب موسیقی مناسب برای هر فرد و هر جمعیت می توان به عناصر ساختار موسیقی توجه کرد. در یک برخورد تحلیلی می توان به اثرات روانشناختی ریتم ها ، ملودی ها ، فرم و ارکستراسیون (انتخاب سازها) پرداخت.
در برخی از موسیقی های عوامانه و بازاری ممکن است تاثیرات برخی از عناصر متضاد برخی دیگر باشد مثلا یک ریتم تند و انرژی زا با یک ملودی و آواز محزون همراه شده و از همین رو شنونده را دچار سردرگمی و کلافگی نماید. اما در بررسی ترکیبی و کلی نگری موسیقی به ایده ها و احساسات حاصل از آن توجه می شود . به این تاثیر (تم) گفته می شود. این مقوله در موسیقی درمانی (تم درمانی) نامیده اند.
تم درمانی چیست ؟
نخستین بار افلاطون فیلسوف یونانی ، در کتاب (جمهور) به طبقه بندی تم ها پرداخت . وی مقام نیکسولیدین را حزین ، مقام دورین و ریزین را محرک و مقام لیدین را نشاط آور تعریف نمود سپس در سال ۱۹۱۸ آواسلیوس تم ها را به سه گروه تقویتی Tonic ، محرک Simulative ، خواب آور Narcotic طبقه بندی نمود.
در ایران نیز برای نخستین بار زاده محمدی (۱۳۸۱) بر اساس حالت های روانشناختی تاثیرات عاطفی تم های موسیقی را به صورت زیر طبقه بندی نمود:
- تم های آرام ساز Relaxation Themes
- تم های خلق ساز Mood-Making Themes
- تم های جسمانی ساز Solarization Themes
بنابراین تعریف تم درمانی در واقع تجویز موسیقی بر اساس حالت و تاثیر احساسی و شناختی موسیقی است . در ادامه به ویژگی های موسیقیایی و روانشناختی هر یک از تم های بنیادین و موارد عمومی تجویز آنها اشاره می شود:
تم های آرام ساز
تم های آرام ساز دارای ریتم ملودی ساده و یکنواخت بوده و حداقل القای خلق را دارا می باشند. تحریک کننده و مهیج نیستند. به عبارت دیگر از لحاظ هیجانی و عاطفی خنثی هستند. تاثیرات روانی حرکتی در آنها اندک بوده و بیشتر در سطح شناخت اثر می گذارند.
در موسیقی غربی آثار بسیاری به ویژه در موسیقی های الکترونیک مانند بسیاری از آثار کیتارو ، ونجلیس و قطعات ارکسترهای پاپ مانند جاز ملایم ، دارای تم آرام بخش هستند. بسیاری از تک نوازی ها نیز ناثیر آرام بخش دارند.برخی از آسار کلاسیک غربی نیز مناسب می باشند.
موسیقی دستگاهی ایران ، به دلیل القای خلق چندان مناسب این کار نیست . اما از میان برخی از قطعات ماهور ، تم آرامبخش دارند. موسیقی های آرام ساز برای مطالعه ، رانندگی (به ویژه در مسیر های پر ترافیک) و محل کار می توانند مفید باشد.
یکی از تقسیمات فرعی تم های آرام ساز ، تم های خلسه ساز Trance Making Themes است. از آنجا که خلسه در واقع نوعی آرامش پیشرونده و ناب تر است این تم ها نیز آرامشی عمیق تر و ناب تر را ایجاد می کنند. تم های خلسه ساز ، ضمن دارا بودن ویژگی های تم های آرام ساز ، با محدود کردن میدان توجه تاثیر بر امواج مغزی و کاهش ضربان قلب و تنفس ، حالتی از سبکی و خلسه به همراه آرامش عمیق را ایجاد می کند.به همین دلیل مناسب رانندگی و مطالعه نمی باشند و از آن می توان برای کاهش اضطراب ، بی خوابی و ایجاد حالت هیپنوتیزم ، آرام سازی و تمرینات مراقبه استفاده شود. چنین تمی را در آثار کلاسیک غربی در سبک امپرسیونیسم که گونه ای ابهام و تعلیق را ایجاد می کند ، می توان دریافت. همچنین موسیقی های سماعی (دف همراه ساز) که ریتمی یکنواخت یا چرخشی دارند برای ایجاد خلسه مناسبند، این آثار را تم های خلسه ساز نمایشی نامیده اند.
تم های خلق ساز
این تم ها دارای ریتم و ملودی غنی و متنوع هستند. به طوری که منجر به القای خلق هایی همچون غم و یا سرخوشی می گردد. بسیاری از قطعات موسیقی اصیل ایرانی دارای چنین ویژگی هستند. با شنیدن این تم ها یک حالت خلقی بسته به شرایط روانشناختی شنونده ایجاد می گردد. موسیقی اکثر فیلم ها نیز دارای ویژگی های خلق ساز می باشد. تم های خلق ساز در سطح هیجان عمل می کنند. این تم ها دارای طیف وسیع از آرام ساز ها تا جسمانی ساز ها هستند. کرانه آرام ساز آنها دارای حالتی خلسه ساز و کرانه جسمانی ساز آنها تم های نمایشی را بوجود می آورند.
تم های جسمانی ساز
این تم ها دارای ریتم و ملودی بسیار متنوع و اغلب دینامیک قوی و تند بوده ، به طوری که شنونده را به انجام حرکات بدنی وا می دارد. تاثیرات رورانی حرکتی و اتونومیک آنها بالاست . این تم ها در سطح بدن عمل می کنند. در استفاده از این تم ها باید به عامل زمان و شرایط روانشناختی شنونده توجه گردد. به طوری که یک تم جسمانی ساز به هنگام خواب ممکن است علاوه بر بی خوابی منجر به سردرد های تنشی گردد.
یکی از تقسیمات فرعی به تم های نیرو ساز Force Making Themes می باشند که در آنها عامل ریتم و دینامیک اهمیت ویژه ای دارند و اغلب براب فعالیت های ورزشی مناسب هستند. از دیگر تقسیمات فرعی تم های جسمانی ساز ، تم های نمایشی Hysteroid Themes می باشند که در واقع یک تم ترکیبی است زیرا داری عناصری از تم خلق ساز می باشد. انواع موسیقی های شش هشتم ایرانی ، راک و … دارای چنین حالی هستند. یکی از کاربرد های تم جسمانی ساز مناسب تخلیه هیجانات است.
در یونان قدیم ارتباط نزدیکی بین موسیقی و شفا وجود داشت. این همبستگی به یکی از خدایان یونان (آپولو) شخصیت و شکل داده است. آپولو هم خدای موسیقی و هم طب بود. یونانیان معتقد بودند که امراض نتیجه عدم هارمونی در وجود فرد است و موسیقی با قدرت روحی و اخلاقی خود می تواند با برگرداندن هارمونی و نظم در بدن سلامتی را برای فرد مورد استفاده به ارمغان آورد.
پژوهش های انجام شده نشان می دهد که غده تالاموس به عنوان مهمترین غده در مغز انسان ، محرک های صوتی را به وسیله سیستم های عصبی دریافت و در کنار حافظه و تخیل به آنها پاسخ می دهد. غده هیپوفیز که از غده تالاموس فرمان دریافت می کند به محرک های صوتی موزون پاسخ می دهد و موجب ترشحاتی می شود که نتیجه آن آزاد سازی ماده ای آرامبخش به نام (آندروفین) خواهد بود . با توجه به اینکه مهمترین اثر ماده مزبور ، تسکین درد در انسان است به سادگی می توان به ارزش موسیقی که عملا موجب آزاد سازی آندروفین که علاوه بر تسکین درد ، موجبات انبساط و شادی را در انسان فراهم می سازد را پی برد.
تحقیقاتی که توسط (کولن) در سال ۱۹۹۲ در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان (سنت جرج) لندن صورت گرفته نشان می دهد که موسیقی به میزان قابل توجهی در تسکین و تقلیل وضعیت بحرانی بیمارانی که در بخش آی -سی – یو بستری بوده اند تاثیر داشته است ، زیرا ثابت شده که سیستم اعصاب انسان یه محرک های موزیکال پاسخ مثبت می دهد.
گرد آوری شده : وبلاگ عادلی
«نیک و پسندیده است که زحمات یک نویسنده را با درج کپی رایت ارج بنهیم»
